چگونگی ضرب سکه ماشینی

امروزه با شرایط حاکم بر نظام پولی و افزایش تکنولوژی، ضرب سکه های ماشینی پیشرفت های چشمگیری داشته و از شیوه های سنتی به مکانیزم صنعتی تغییر کرده است. سرعت و دقت دستگاه های ضرب سکه روز به روز افزایش می یابد و سکه های گوناگونی ساخته می شود.

برای تولید سکه جدید نیاز است مراحل زیر انجام شود.

1 . طراحی قالب

2 . ساخت قالب

3 . تولید پولک

4 . ضرب سکه

طراحی قالب

طراحی روی کاغذ: پس از مشخص کردن ارزش اسمی سکه های جدید توسط مقامات تصمیم گیرنده ، طراحی آنها در ضرابخانه آغاز می شود. طراحان چند طرح را بر روی کاغذ پیاده کرده و برای مقامات تصمیم گیرنده ارسال می کنند تا یک طرح پذیرفته شود.

توليد مدل از جنس پلاستر Plaster : طراح با استفاده از پلاستر مدلی برجسته از طرح می سازد که در مقیاس بزرگتر از سکه اصلی می باشد. 

ساخت قالب

تولید هاب اصلي Master Hub: ماشین (cnc) ماموریت ساخت هاب اصلی را بر عهده دارد. این دستگاه از مدل پلاستری، اسکن مکانیکی گرفته و هاب اصلی را با مقیاس کوچکتر (اندازه واقعی سکه) می سازد. این کار بیش از 12 ساعت به طول می انجامد. برای هر روی سکه یک هاب ساخته می شود، جنس هاب ها از استیل است و از استحکام بسیار بالایی برخوردار هستند. هاب اصلی به مانند سکه برجسته است و از آن برای تولید قالب اصلی استفاده می شود.

تولید قالب اصلي Master Die : با استفاده از هاب اصلي، با دستگاه پرس هیدرولیکی بر روي قطعه استيل، نقش سكه ايجاد مي گردد و آنرا تحت حرارت بسيار بالا گرم و برای مرحله دوم پرسكاری آمده مي كنند. در مرحله دوم، مجددا قطعه كار را با هاب اصلی زير پرس قرارداده و پرس ميكنند. مراحل فوق را (هابينگ Hubbing) می گويند. و در پايان مرحله هابينگ، قالب اصلی تهيه شده كه بر روی آن نقش سكه بصورت گود و فرو رفته ديده می شود. معمولا دو قالب اصلی جهت هر روی سكه، تهيه می شود.

تولید هاب های كاری working hub : به همان شیوه تولید قالب که در بالا به آن اشاره شده هاب های کاری تولید می شوند، نقش این هاب ها به مانند سکه برجسته است و در تولید قالب های کاری از آنها استفاده می شود.

تولید قالب های كاری working dies : معمولا قالب های ضرب سکه پس از استفاده دچار فرسایش می شوند و باید تعویض شوند برای همین تعدادی از قالب های کاری تولید می شود. قالب های کاری به همان شیوه تولید قالب اصلی تولید می شوند. نقش این قالب ها گود و فرورفته می باشد.

تولید پولک

تولید پولک Planchet : برای هر نوع سكه از ورق با ضخامت و آلياژ مشخصی كه از قبل تعیین شده است، استفاده می گردد. و بوسیله دستگاه پرس، پولک سکه تولید میگردد. سپس پولک ها را در کوره حرارت داده تا فلز آنها برای ضرب نرم تر شود. پولک ها پس از شست‌وشو خشک می شوند و به مرحله لبه گذاری فرستاده می شوند.

دستگاه تولید پولک

لبه گذاری Upsetting :  پولک ها در یک آسیاب قرار میگیرند، با چرخیدن پولک کم کم فاصله بین دیواره کم می شود و پولک بین دو دیواره آسیاب زیر فشار قرار می گیرد. به مرور لبه های پولک با کمک نعل برآمده می شوند و در نتیجه ریم (Rim) پولک شکل می گیرد و نسبت به سطح سکه بالاتر می آید. 

ضرب سکه

ضرب سکه : پولک های لبه گذاری شده به دستگاه ضرب سکه هدایت، تا پرس شوند. این دستگاه تمام اتوماتیک قادر هست در هر ثانیه 12 سکه ضرب کند. فشاری که برای ضرب هر سکه، به قالب ها وارد می شود، برابر با 80 تن می باشد. دو قالب یکی (چکش Hammer) نقش روی سکه و دیگری (سندان Anvil) نقش زیر سکه را بر دو طرف پولک حک می کنند، قالب سومی نیز به نام (کولار Collar) به عنوان نگهدارنده و حک کننده کنگره های دور سکه وجود دارد.

کنترل کیفیت : در پایان هر دوره ضرب تعداد چند سکه که آخر از همه ضرب شده اند مورد بررسی قرار می گیرند. هرگونه ترک، ناهنجاری و بی کیفیتی در سکه ها نشان دهنده فرسایش قالب است. در این صورت سکه های مشکل دار به چرخه بازیافت انتقال داده می شود، و قالب های فرسوده تعویض می گردد، تا دستگاه دوباره به کار خود ادامه دهد.

بسته بندی : در مرحله آخر سکه ها بر اساس نیاز و ارزش اسمی بسته بندی می شوند. معمولا سکه ها را به صورت رول های کاغذی و یا کیسه های نایلونی و پارچه ای بسته بندی کرده و به بازار روانه می کنند.

سید مهدی موسوی

راهنمای سکه های ایران

www.sekeha.com