شاپور یکم

شاپور یکم (240 – 270 ميلادی)

شاپور یکم پسر اردشير یکم ،در سال 242 م به تخت شاهي نشست. آخرين سكه هاي اردشير حاكي از آن است كه شاپور با پدر در آخرين سال هاي زندگيش ، حكومت مي كرده است. شاپور در طول حكومت خود سه امپراتور روم را شكست داد .در اوايل دوران شاهي او گورديانوس به بين النهرين حمله كرد ولي ازشاپور شكست خورد و به دست او كشته شد. بعد ها شاپور در همان مكان شهري به نام پيروز شاپور بناكرد. دومين جنگ شاپور با روميان در پي شكستن پيمان صلحي كه بعد از جنگ اول منعقد شده بود،از طرف شاپور،صورت گرفت كه منجر به پيروزي ايران وبه اسارت در آمدن والرين ،ديگر امپراتور روم گرديد. در راه بازگشت شاپور با لشكراذينه فرمانرواي پالميرا در سوريه امروزي،مواجه گشت واذينه موفق شد چند تن از اعضاي حرم شاهي و بخشي از غنايم جنگي را به چنگ آورد. بار ديگر اذينه به بهانه انتقام والرين به بين النهرين حمله كرد،تيسفون را محاصره كرد،اما شاپور به كمك ساتراپ ها نجات يافت و اذينه به گسترش قلمرو خود در بين النهرين بسنده كرد.بعداز مرگ اذينه شاپور با همسر او كه فرمانروا شده بود پيمان اتحاد بست. آئرليانوس امپراتور روم به پالميرا حمله كرد ،اين بار شاپور سپاه كمكي فرستاد و براي سومين بار لشكرروم شكست مي خورد. در زمان اوكردر يا كرتير به مقام موبد بزرگ رسيد و ماني مدعي پيامبري شد و تا حدودي از حمايت او برخوردار شد.

تصوير روي سكه هاي شاپور با افسر شهرياري كنگره دار كه گويي بر بالاي آن نصب شده است. از گوي و انتهاي افسر شهرياري نوارهايي رو به بالا ديده مي شود. دور گردن رشته اي از مرواريد مشهود است. نوشته روي سكه چنين است؛ بغ مزداپرست خدايگان شاپور شاه ايران كه چهر از ايزدان دارد. بر پشت سكه شاپور شكل آتشدان تغيير مي يابد كه برپايه بلند ستون آن آتشداني نهاده شده با اين نوشته "آتش شاپور" است. در دو سوي آن نيز دو افسر با كلاه كنگره دار ديده مي شود كه از كمرشان شمشيري آويخته و نيزه اي بدست دارند.

روی سکه شاپور یکم نقش نیم تنه شاه با تاج کنگره‌داری که بالای آن شیئی کروی شکل نظیر تاجی که در نقش رستم روی سر شاه نقش شده، دیده می‌شود و نوشته روی آن دو عبارت است. یکی «شاه پهریزدانی، خدایگان شاپور» مربوط به زمان ولایت‌عهدی که معمولا،ً شاه بخشی از کشور بوده و دیگری در زمان شاهنشاهی‌اش، بدین مضمون «مزدیسن شاهپوهر ملکان ملکا ایران مینوچیتری من یزدان» و در بعضی از سکه‌های بهرام دوم، نقش ملکه و ولیعهد که تاجی در دست دارد دیده می‌شود. سکه‌ی شاپور دوم، کم‌یاب و نقش تاجش با سه ردیف مروارید مزین گردیده و در بعضی از سکه‌ها، شاپور سوم سر برهنه است. سکه قباد اول با تاج هلال که ستاره‌ای روی آن است نمایانده شده.


آرايش مجعد مو، پوشش موي سر وجود ندارد، با نوار ريشبند و گاهي بدون آن، آرايش به اشكال قبضه هاي صاف است. در برخي موارد گيسو نمايان و كنار گوي انتهاي نوار ديده مي شود. تصوير او گاه تا سينه صاف و هموار و گاه بر كلاه او سر پرنده اي وحشي كه مرواريدي به منقار وجود دارد و در پشت سكه؛ گاه بر روي كلاه كنگره دارد و افسر نگهبان آتشدان گويي نصب شده است. سه نقطه در سمت راست و یا چپ شعله های آتش، وجود دارد. پاي ستون به شكل چند قطعه راست گوشه و در دوسوي آتشدان تصوير شاه و ملكه پادشاه و وليعهد يا شاه و اهورامزدا يا يكي از ايزدان مثل مهر و آناهيتا ديده مي شود. نقش اهورامزدا بر تاج شهرياري برخي از سكه هايش ديده مي شود. بكار بردن فلزهايي با عيار كم نقره بطور كلي در دوران اوايل شاهنشاهي ساسانيان معمول نبوده است و تنها در دوره شاپور يكم ديده شده است. سكه هاي اين شاه به دو دسته وليعهدي و پادشاهي تقسيم مي شود، بر سكه ها او عنوان«شاه شاهان ايران»بكار نرفته، عنوان شاه ايران و انيران بر سنگ نوشته ها وجود دارد.