خشایارشا یکم

خشایارشا یکم (486 تا 465 پ.م)

 داریوش از بین پسران بسیاری که داشت خشایارشا را به جانشینی برگزید، خشایارشا بزرگترین فرزند داریوش از زن دومش آتوسا دختر کوروش بود. بعد از درگذشت داریوش، خشایارشا در سال 486 پیش از میلاد در سن 35 یا 36 سالگی به شاهنشاهی رسید. همسر وی هماچهر نام داشت که دختر هوتن یکی از یاران داریوش بود. خشایارشا شورش مصر و بابل را سرکوب کرد و برادرش، هخامنش را به جای (فرداد) که چنین برمی آید که در شورش کشته شده باشد به شهربانی مصر گماشت.
خشایارشا در آغاز سال 480 پیش از میلاد به سوی یونان روانه شد. ارتش ایران را نیروی دریایی پشتیبانی می کرد. آتنی ها نیز دارای ناوگانی نیرومند بودند که می توانست با نیروی دریایی ایران به جنگ بپردازد. خشایارشا بی برخورد با پایداری به سوی آتن در یونان پیش رفت تا به تنگه ترموپیل رسید که درآنجا به جهت تنگی بیش از اندازه، یونانی ها(اسپارتی ها به فرماندهی شاهشان لئونیداس)  راه را بر ارتش ایران بستند.سوران ارتش به شناسایی منطقه  پرداخته، میانبری که از پشت تنگه در می آمد را یافتند. پس از آن بسیاری از یونانیان از  ترموپیل گریختند و تنها اسپارتیان در تنگه ماندند و همه در جنگ کشته شدند.
پس از گذر از ترموپیل راه آتن به روی ارتش ایران باز شد، هنگامی که خشایار شاه از مقدونیه به آتن درآمد بسیاری از مردم آن، از شهر کوچ کرده بودند گروهی بر این باورند که خشایارشاه در آتن به تلافی آتش سوزی سارد بخشی از شهر را آتش زد. از این پس سیر روی دادها دارای پیچیدگی بسیاری است چراکه نمی توان حقیقت را از ژرفای نوشته های یونانیان بدست آورد. آنچه می توان گفت این است که آتنیان که نمی توانستند در خشکی به برابر ارتش ایران درآیند، با نیروی دریایی ایران درنزدیکی سالامین، که از روی تنگی نیروی ایران نمی توانست کشتی های بسیاری را به جنگ درآورد درگیر شدند، چون این برخورد نتیجه ای در برنداشت، تیمیستوکل رهبر آتن به همراه گروهی به نزد خشایارشا رفتند، که در طی آن توانستند که خودمختاری آتن را بدست آورند. خشایار شاه پس از آن به آسیا بازگشت.

اختلاف تصويير اين شاهنشاه با تصوير داريوش یکم  به واسطه بزرگی سرو بر جستگی گونه و ريش بلند و نوک تيز واضح است، اما این اختلاف ها دلیل محکمی برای جداسازی سکه های داریوش یکم از سکه های خشایارشا یکم، نیست. پشت تمامی سكه ها یک فرورفتگي نا منظم و مستطيلي شكل وجود دارد . سکه شیکل به وزن 5.5 گرم و سکه دريک خشايارشا به همين طرح و به وزن 8.4 گرم است .

سکه دریک از جنس طلا با وزن 8.41 گرم، با نقش کماندار پارسی، ضرب شده در دوران خشایارشا یکم و یا داریوش یکم

سکه شکل از جنس نقره با وزن 5.53 گرم، با نقش کماندار پارس ، ضرب شده در دوران خشایارشا یکم و یا داریوش یکم

خشایارشا پس از 21 سال سلطنت، توسط یک خواجه به نام میترا یا اسپنت میترا و رئیس گارد سلطنتی به نام اردوان که با یکدیگر همدست شده‌بودند، در خوابگاه خویش کشته شد. سپس اردوان پسر بزرگ خشایارشا داریوش را کشت. چون پسر دوم پادشاه، ویشتاسپ که والی باکتریه بود، نیز از پایتخت دور بود، اردوان چند ماه سمت نیابت سلطنت داشت. او بطور موقت، اردشیر، پسر سوم خشایارشا را بر تخت نشاند و خودش از طریق پسران خویش قصد داشت به هنگام فرصت وی را نیز از میان بردارد، اما اردشیر از این توطئه آگاهی یافت و در دفع او پیشدستی کرد. در طی یک زد و خورد داخلی که در چهار دیوار حرمخانه در گرفت، اردشیر، اردوان و پسرانش را کشت و خود را شاهنشاه خواند.